ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το αμερικανικό όνειρο είναι η πεποίθηση ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες η σκληρή εργασία μπορεί να οδηγήσει σε μια καλύτερη ζωή, συνήθως μέσω των χρηματικών απολαβών[1]. Εκείνο λοιπόν που εντυπωσιάζει πραγματικά σε αυτή τη χώρα είναι, κατά πρώτον, ένα αναρίθμητο πλήθος ανθρώπων που επιχειρούν να βγουν από την πρωταρχική τους οικονομική κατάσταση και κατά δεύτερον, ο μικρός αριθμός μεγάλων φιλοδοξιών, που παρατηρούνται μέσα στην καθολική αυτή κίνηση της φιλοδοξίας. Όλοι θέλουν αδιάκοπα να αποκτήσουν αγαθά, φήμη, εξουσία. Και το εκπληκτικό είναι ότι τίποτε δε φαίνεται ούτε στα ήθη, ούτε στους νόμους της Αμερικής που να περιστέλλει τις επιθυμίες και να τις εμποδίζει να εξαπλώνονται σε κάθε κατεύθυνση[2].
Το κίνητρο της απόκτησης, η επιδίωξη του κέρδους, το κυνήγι του χρήματος ήταν και είναι κοινό σε όλα τα είδη και τις καταστάσεις των ανθρώπων, σε όλες τις εποχές όλων των χωρών της γης[3]. Αυτός ο τρόπος ζωής που βιώνεται μέσα σε μια κοινωνία γαλουχημένη με τις αρχές του Διαφωτισμού, την ελευθερία, την ισότητα και τη δικαιοσύνη φαίνεται να εισάγει μια επανάσταση στα συλλογικά ήθη, στις βιωμένες πρακτικές της καθημερινότητας αλλά και στις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων. Η δημιουργία και εξέλιξη αυτού του νέου ήθους πραγματοποιείται με την επίδραση ορισμένων θρησκευτικών ιδεών στην ανάπτυξη ενός οικονομικού πνεύματος ή ακριβέστερα στο ήθος ενός οικονομικού συστήματος[4]. Σε αυτό το κοινωνικό ήθος, πρωτεύοντα ρόλο διαδραματίζει η σημασία ενός νέου συναισθήματος, του ατομικισμού[5], όπου ο άνθρωπος κλείνεται στενά στον εαυτό του και από εκεί αξιώνει να κρίνει τον κόσμο.
Η μορφή αυτή της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ανάπτυξης και εξέλιξης, ίσως ως μοναδικό φαινόμενο, συνοδεύεται από ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία και της προσδίδουν τον ιδιαίτερο δυναμισμό. Έτσι, παρατηρείται μια βαθμιαία και ριζική μεταβολή στη σχέση οικονομίας και θρησκείας. Η θρησκεία, η οποία διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στην κοινωνική, αλλά και στην οικονομική ζωή των πιστών, στην προκειμένη περίπτωση έχει θέσει η ίδια τα όριά της με αποτέλεσμα το θρησκευτικό πεδίο να παραμείνει ολότελα ξέχωρο από το πολιτικό και το οικονομικό, ώστε να είναι δυνατή η αλλαγή, χωρίς, όμως, να κλονιστεί η παλιά πίστη[6].
Ένα νέο οικονομικό-πολιτικό μόρφωμα γεννιέται μέσα στις σαρωτικές κοινωνικές-οικονομικές μεταβολές και αντιθέσεις, που οδηγούν στον μετασχηματισμό της νεωτερικής κοινωνίας. Ένα σχήμα, το οποίο δείχνει ότι μια νέα παραλλαγή του καπιταλισμού, ο νεοφιλελευθερισμός, προσπαθεί να χαράξει μια νέα αιώνια και αναλλοίωτη πορεία[7], μέσα από τις αντιθέσεις που απαιτούν κάθε φορά ανάλογες μορφές οργάνωσης της κοινωνίας καθώς και ρύθμισης των εσωτερικών της σχέσεων.
Η Ορθόδοξη θεολογία και γενικά η Εκκλησία δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την οικονομία ως διαφοροποιημένη κοινωνική δραστηριότητα και ως σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης αγαθών, με τον τρόπο που την εννοούμε και την αντιλαμβανόμαστε τη σημερινή εποχή[8].
Με βάση τα προαναφερθέντα, βασικός σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να αναδείξει την οικονομική, πολιτική και κοινωνική διάσταση όλων εκείνων των τάσεων και παραγόντων που συνετέλεσαν στη δημιουργία στη φανέρωση και στην εδραίωση αυτού του οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικού φαινόμενου, του νεοφιλελευθερισμού, μέσα από την εμφάνιση του νεωτερικού πνεύματος, κάτω από την ονομασία «αμερικάνικο όνειρο».
[1] Άρθρο από τη Βικιπαίδεια (Wikipedia), την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια, διαθέσιμο στο Διαδίκτυο: http://el.wikipedia.org/, στις 10-03-2007.
[2] Α. ΝΤΕ ΤΟΚΒΙΛ Η Δημοκρατία στην Αμερική, μτφρ. Μπάμπη Λυκούδη, εκδόσεις Στοχαστής, Αθήνα 22001, σ.638.
[3] M. WEBER, Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού, μτφρ. Μ.Γ. Κυπραίου, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2000, σ.14-15.
[4] Αυτόθι, σ. 24
[5] Ατομικισμός είναι η πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία, που προβάλλει το άτομο αντί της κοινωνίας. (ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τ.12, σ.447, εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα 1981).
[6] Ό. π. Α. ΝΤΕ ΤΟΚΒΙΛ, σ. 437
[7] Πρβλ. Ν. ΤΣΟΜΣΚΙ, Κέρδος και πολίτης (Νεοφιλελευθερισμός και Παγκόσμια Τάξη), μτφρ. Νίκος Κοτζιάς, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2002, σ.12
[8] Ν. ΚΟΚΟΣΑΛΑΚΗ κ.ά, στο συλλογικό τόμο «Η Ορθοδοξία απέναντι σε θέματα της Εποχής μας», εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σ
Το αμερικανικό όνειρο είναι η πεποίθηση ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες η σκληρή εργασία μπορεί να οδηγήσει σε μια καλύτερη ζωή, συνήθως μέσω των χρηματικών απολαβών[1]. Εκείνο λοιπόν που εντυπωσιάζει πραγματικά σε αυτή τη χώρα είναι, κατά πρώτον, ένα αναρίθμητο πλήθος ανθρώπων που επιχειρούν να βγουν από την πρωταρχική τους οικονομική κατάσταση και κατά δεύτερον, ο μικρός αριθμός μεγάλων φιλοδοξιών, που παρατηρούνται μέσα στην καθολική αυτή κίνηση της φιλοδοξίας. Όλοι θέλουν αδιάκοπα να αποκτήσουν αγαθά, φήμη, εξουσία. Και το εκπληκτικό είναι ότι τίποτε δε φαίνεται ούτε στα ήθη, ούτε στους νόμους της Αμερικής που να περιστέλλει τις επιθυμίες και να τις εμποδίζει να εξαπλώνονται σε κάθε κατεύθυνση[2].
Το κίνητρο της απόκτησης, η επιδίωξη του κέρδους, το κυνήγι του χρήματος ήταν και είναι κοινό σε όλα τα είδη και τις καταστάσεις των ανθρώπων, σε όλες τις εποχές όλων των χωρών της γης[3]. Αυτός ο τρόπος ζωής που βιώνεται μέσα σε μια κοινωνία γαλουχημένη με τις αρχές του Διαφωτισμού, την ελευθερία, την ισότητα και τη δικαιοσύνη φαίνεται να εισάγει μια επανάσταση στα συλλογικά ήθη, στις βιωμένες πρακτικές της καθημερινότητας αλλά και στις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων. Η δημιουργία και εξέλιξη αυτού του νέου ήθους πραγματοποιείται με την επίδραση ορισμένων θρησκευτικών ιδεών στην ανάπτυξη ενός οικονομικού πνεύματος ή ακριβέστερα στο ήθος ενός οικονομικού συστήματος[4]. Σε αυτό το κοινωνικό ήθος, πρωτεύοντα ρόλο διαδραματίζει η σημασία ενός νέου συναισθήματος, του ατομικισμού[5], όπου ο άνθρωπος κλείνεται στενά στον εαυτό του και από εκεί αξιώνει να κρίνει τον κόσμο.
Η μορφή αυτή της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ανάπτυξης και εξέλιξης, ίσως ως μοναδικό φαινόμενο, συνοδεύεται από ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία και της προσδίδουν τον ιδιαίτερο δυναμισμό. Έτσι, παρατηρείται μια βαθμιαία και ριζική μεταβολή στη σχέση οικονομίας και θρησκείας. Η θρησκεία, η οποία διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στην κοινωνική, αλλά και στην οικονομική ζωή των πιστών, στην προκειμένη περίπτωση έχει θέσει η ίδια τα όριά της με αποτέλεσμα το θρησκευτικό πεδίο να παραμείνει ολότελα ξέχωρο από το πολιτικό και το οικονομικό, ώστε να είναι δυνατή η αλλαγή, χωρίς, όμως, να κλονιστεί η παλιά πίστη[6].
Ένα νέο οικονομικό-πολιτικό μόρφωμα γεννιέται μέσα στις σαρωτικές κοινωνικές-οικονομικές μεταβολές και αντιθέσεις, που οδηγούν στον μετασχηματισμό της νεωτερικής κοινωνίας. Ένα σχήμα, το οποίο δείχνει ότι μια νέα παραλλαγή του καπιταλισμού, ο νεοφιλελευθερισμός, προσπαθεί να χαράξει μια νέα αιώνια και αναλλοίωτη πορεία[7], μέσα από τις αντιθέσεις που απαιτούν κάθε φορά ανάλογες μορφές οργάνωσης της κοινωνίας καθώς και ρύθμισης των εσωτερικών της σχέσεων.
Η Ορθόδοξη θεολογία και γενικά η Εκκλησία δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την οικονομία ως διαφοροποιημένη κοινωνική δραστηριότητα και ως σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης αγαθών, με τον τρόπο που την εννοούμε και την αντιλαμβανόμαστε τη σημερινή εποχή[8].
Με βάση τα προαναφερθέντα, βασικός σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να αναδείξει την οικονομική, πολιτική και κοινωνική διάσταση όλων εκείνων των τάσεων και παραγόντων που συνετέλεσαν στη δημιουργία στη φανέρωση και στην εδραίωση αυτού του οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικού φαινόμενου, του νεοφιλελευθερισμού, μέσα από την εμφάνιση του νεωτερικού πνεύματος, κάτω από την ονομασία «αμερικάνικο όνειρο».
[1] Άρθρο από τη Βικιπαίδεια (Wikipedia), την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια, διαθέσιμο στο Διαδίκτυο: http://el.wikipedia.org/, στις 10-03-2007.
[2] Α. ΝΤΕ ΤΟΚΒΙΛ Η Δημοκρατία στην Αμερική, μτφρ. Μπάμπη Λυκούδη, εκδόσεις Στοχαστής, Αθήνα 22001, σ.638.
[3] M. WEBER, Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού, μτφρ. Μ.Γ. Κυπραίου, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2000, σ.14-15.
[4] Αυτόθι, σ. 24
[5] Ατομικισμός είναι η πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία, που προβάλλει το άτομο αντί της κοινωνίας. (ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τ.12, σ.447, εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα 1981).
[6] Ό. π. Α. ΝΤΕ ΤΟΚΒΙΛ, σ. 437
[7] Πρβλ. Ν. ΤΣΟΜΣΚΙ, Κέρδος και πολίτης (Νεοφιλελευθερισμός και Παγκόσμια Τάξη), μτφρ. Νίκος Κοτζιάς, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2002, σ.12
[8] Ν. ΚΟΚΟΣΑΛΑΚΗ κ.ά, στο συλλογικό τόμο «Η Ορθοδοξία απέναντι σε θέματα της Εποχής μας», εκδόσεις ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου